روزه تأدیب در واقع روزه نیست و چون شخص بدلیل عذری نتوانسته است روزه بگیرد از خوردن و آشامیدن و سایر مفطرات بدون نیت روزه به احترام ماه مبارک رمضان خودداری می‌کند به آن روزه تأدیب گفته می‌شود. از این باب به این خویشتنداری روزه تادیب گفته شده است چون روزه أدب نگه داشتن ماه مبارک رمضان است. در روایات به این موضوع اشاره شده است و هرچند روزه شرعی نیست اما بخاطر اینکه نوعی امساک کردن از مفطرات هست در باب روزه مورد توجه فقهاء قرار گرفته است.

روزه تأديب در این موارد مستحب است: (در رساله مراجع این مسأله با عنوان مواردی که مستحب است انسان از کارهایی که روزه را باطل می‌کند خودداری نماید آمده است.)
1). کودکی که در روز ماه رمضان بالغ شده و به سن تکلیف برسد، روزه آن روز بر او واجب نیست ولی مستحب هست تا موقع افطار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام ندهد.
2). زنان حائض يا نفساء که در بين روز پاک شده‌اند.
3). بيماری که قبل از ظهر خوب شود و در حال بيماری افطار کرده و يا بعد از ظهر حالش خوب شود،خواه افطار کرده يا نکرده باشد.
4). مسافری که در ماه رمضان، بعد از ظهر به وطن يا جايی که می‏‌خواهد ده روز بماند رسيده است.
5). مسافری که قبل از ظهر به وطن یا جایی که می‌خواهد ده روز بماند رسيده ولی در سفر افطار کرده است.
6). کافری که در روز ماه رمضان مسلمان شده است. هرچند که واجبات بر کافر نیز واجب است ولی اگر کافری بدون اسلام روزه بگیرد از او پذیرفته نمی‌شود
7). ديوانه‏‌ای که در روز ماه رمضان عاقل شده است. چون شرط تکلیف عقل است و او تا لحظه سحر عقل نداشته است تکلیفی نداشته است.

پی‌نوشت:
مسأله 1749 رساله مراجع معظم تقلید